آیا رنگ‌های یکسانی می‌بینیم؟ آبی من همان آبی شماست؟

یکی از سؤال‌های دوران کودکی من که از خودم می‌پرسیدم این بود که از کجا معلوم که اگر من مثلا آسمان را آبی می‌بینم بقیه هم آن را آبی می‌بینند؟

اگر بین رنگِ آبی و نام آبی فرق بگذاریم. همه به رنگ آسمان آبی می‌گوییم ولی معلوم نیست آن را رنگِ آبی ببینیم. رنگ‌ِ آبی آن تفسیری است که ذهن ما می‌کند و معلوم نیست تفسیر همه ذهن‌ها یکی باشد. اما نام یک چیز قراردادی است. از یکسان بودن نام‌گذاری می‌توان فهمید که همه (بجز موارد کوررنگی و …) آسمان، آب و توت‌فرنگی تصویر بالا را به یک رنگ یکسان به نام آبی می‌بینند. ولی از نام‌گذاری نمی‌توان فهمید آن چیزی که همه آن را آبی می‌نامیم برای همه به رنگ یکسانی دیده می‌شود. شاید کسی آن را به رنگِ قرمز می‌بیند ولی آن را به نام آبی صدا می‌زند چون به نظرش رسیده طبق قرارداد ‌رنگِ قرمز را آبی نامیده‌اند.

مشابه همین برای چشایی، بویایی، لامسه هم هست. نمی‌دانم برای شنوایی می‌توان گفت یا نه. مثلا به نمک می‌گوییم شور ولی معلوم نیست آن مزه‌ای که احساس می‌کنیم یکی باشد. آنچه حس می‌کنیم به نظر به تفسیرمان بر می‌گردد و مشخص نیست تفسیرها یکی باشد.

یادم هست با خودم می‌گفتم اگر آبی من قرمز دیگری باشد یا حتی نه در این حد تفاوت، آبی پررنگ من برای دیگری کم‌رنگ‌تر باشد. شیاد قسمتی از اختلاف سلیقه‌ها و … قابل توجیه‌تر بشود.

پریروز در اینترنت جستجویی کردم تا ببینم واقعا راهی که بتوان فهمید دیگران هم همان رنگی را می‌بینند که من می‌بینم هست یا نه.

متوجه شدم که اولا این سؤال کودکی خیلی‌ها بوده. و بعد هم اینکه به نظر واقعا راهی نیست که بتوان فهمید آبی من آبی شما هم هست یا نه. کوررنگی را می‌توان با آزمایش‌هایی تشخیص داد ولی حتی همین را هم بسیاری از کوررنگ‌ها اصلا متوجه نمی‌شوند که کوررنگ هستند.

مثلا برای مشخص شدن اینکه کسی که سرخ کوررنگی دارد کافی است یک چیز با رنگ سرخ را در میان چیزهای به رنگی بین زرد و سبز قرار بدهیم. متوجه خواهیم شد که قادر به تمایز گذاشتن بین آن چیز به رنگ سرخ نیست. (آزمون ایشیهارا را ببینید).

اما در حال حاضر راهی نیست که بتوان مطمئن بود آنچه به نام آبی می‌نامیم برای همه به رنگِ آبی به نظر می‌رسد. تا جایی که من خواندم حتی به نظر می‌رسد که حداقل آنچه همه به نام آبی می‌نامیم حالا نه اینکه برای برخی رنگِ قرمز باشد ولی برای همه رنگِ آبی دقیقا یکسانی نیست (کم‌رنگی و پررنگی‌ و … آن تا حدی فرق دارد).

دیدگاهتان را بنویسید